Een van de complicaties bij patiënten met diabetes mellitus (I of II) is het ontstaan van een diabetische voetwond. Diabetes kan zowel de zenuwen, de bloedvaten als de gewrichten aantasten. Neuropathie vermindert het gevoel in de voeten. Wie zich stoot, kan dan ongemerkt een wond oplopen, die pas later opgemerkt wordt. Door beschadigde bloedvaten is de bloedcirculatie verminderd, wat het genezingsproces vertraagt en de kans op een infectie vergroot. Op termijn worden ook gewrichten en botstructuren aangetast, waardoor de voetstructuur verandert. Soms leidt dit tot een Charcotvoet. Aangepast schoeisel is veelal onvermijdelijk. Het schoeisel moet met regelmaat worden gecheckt. Door de standsverandering kunnen nieuwe drukplekken ontstaan, met als gevolg een nieuw voetulcus. Niet zelden volgt op termijn toch een amputatie (bij 15% van de patiënten).

Wekelijks wordt bij ons een diabetische voetenpoli gehouden. Doorgaans komen er tussen 25-30 patiënten. Zij worden gezien door een multdisciplinair team bestaand uit o.a. de wondverpleegkundige, een verpleegkundig specialist, een vaatchirurg, een revalidatie-arts, een orthopedisch schoenmaker en een diabetesverpleegkundige. Zonodig sluiten ook de internist, de orthopeed, de medisch microbioloog en/of de gipsverbandmeester aan. Zo wordt het behandelplan vanuit diverse invalshoeken belicht en samengesteld. Waar nodig en mogelijk, volgt vaatchirurgisch ingrijpen. Het behandelplan gebeurt altijd in overleg met de patiënt en wordt afgestemd op zijn wensen. Kortom, er wordt gestreefd naar zorgvuldige zorg vanuit een holostisch oogpunt, met als doel: genezing en het voorkomen van recidieven.

Om diverse redenen was ik een aantal maanden niet meer op de diabetische voetenpoli geweest. Toen ik weer aansloot bij het team, verbaasde ik me erover dezelfde patiënten op het spreekuur te ontmoeten. Bij sommigen was het ulcus genezen, maar (bijvoorbeeld) na een lange wandeling was er toch een nieuw ulcus ontstaan. Gevolgd door een langdurig herstelproces. Bij sommigen was het ulcus weliswaar kleiner geworden, maar nog steeds aanwezig. Ze waren weer of nog steeds op de voetenpoli. Ondanks de zorgvuldige overwegingen van het multidisciplinaire team.

Ik herinner me een consult bij een opgenomen, klinische patiënt. Aanvankelijk herkende ik hem niet. Hij was oud geworden. Grauw gelaat. De glans in zijn ogen was verdwenen. Hij begon de moed te verliezen. Wat had de ziekte met hem gedaan in de achterliggende maanden? Een diabetische voet doet meer met mensen dan wij soms vermoeden.

Het onderstreept maar weer de complexiteit van de aandoening. Een diabetische voet vereist voortdurende monitoring en behandeling. Het onderstreept ook het belang van zorgvuldig diabetesmanagement met aandacht voor medicatie, levensstijl en sturing van comorbiditeiten. Het onderstreept het belang van educatie en bewustwording bij de patiënt om effectief met de ziekte om te gaan. Het onderstreept ook de beschikbaarheid en toegang tot de gezondheidszorg. Als mensen moeilijk toegang hebben tot regelmatige zorg, kan behandeling te laat worden ingezet. Met alle gevolgen van dien. Het onderstreept het belang van preventie, wat een cruciaal onderdeel is in de diabeteszorg. Het onderstreept het belang van continuïteit van zorg, om tijdig in te kunnen grijpen. Zo zijn er ongetwijfeld meerdere aspecten te noemen.

Ook in Nederland worden, terecht, hoge eisen gesteld aan diabeteszorg. Niet voor niets beschrijft de richtlijn diabetische voet (link) criteria voor een multidisciplinaire team. Voetenpoli’s streven ernaar te voldoen aan deze voorwaarden.

Ondanks het feit dat patiënten blijven of weer terugkomen op de poli, ook al lijkt het soms vechten tegen de bierkaai, ons team blijft onverminderd positief. Een team om trots op te zijn!

Emmy Muller, voorzitter WCS-commissie chirurgische wonden en stoma, algemeen bestuurslid WCS, redactielid WCS-Nieuws. Verpleegkundig specialist vaatchirurgie Erasmus MC Rotterdam.

Reageren? Klik hier